ΙΟΥΝΙΟΣ 2008

Η 20ή Ιουνίου, “παγκόσμια μέρα προσφύγων”, ήταν μια θλιβερή μέρα για τους πρόσφυγες. Τον μήνα που πέρασε έχασαν τη ζωή τους 185 μετανάστες και πρόσφυγες που ζητούσαν άσυλο στα ευρωπαϊκά σύνορα, από τους οποίους οι 173 στα στενά της Σικελίας. Τέσσερεις άντρες πέθαναν στα Κανάρια όπου είχαν μεταφερθεί μετά τον εντοπισμό τους, σε κρίσιμη κατάσταση, στην ανοιχτή θάλασσα. Στην Ιταλία, μέσα σε λίγες μέρες, δύο ιρακινοί βρέθηκαν νεκροί σε φορτηγά που έφευγαν από το λιμάνι της Βενετίας αφού είχαν ταξιδέψει σε φέρι μποτ από την Ελλάδα. Στην Τουρκία δύο μετανάστες έχασαν τη ζωή τους κρυμμένοι μέσα σε φορτηγό που έφυγε από τη νότια επαρχία του Ντογκουμπαγιαζίτ, ενώ ένας σομαλός σκοτώθηκε από πυρά που άνοιξαν συνοριοφύλακες κατά τη διάρκεια εξέγερσης που ξέσπασε στο κέντρο κράτησης στο Κιρκαρελί κοντά στα βουλγαρικά σύνορα. Πυροβολισμοί συνοριοφυλάκων σκότωσαν και τρεις πρόσφυγες στα σύνορα της Αιγύπτου με το Ισραήλ. Ένα από τα θύματα είναι ένας επτάχρονος σουδανός. Δολοφονήθηκε στις 28 Ιουνίου.

Το πέρασμα του Σινά αναδεικνύεται σε νέο θαλάσσιο δρόμο για τους ερυθραίους και τους σουδανούς πρόσφυγες, που προτιμούν το κράτος του Ισραήλ από τον θάνατο στη θάλασσα ή από τις λιβυκές φυλακές. Σύμφωνα με την Ύπατη Αρμοστεία των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες, στο Ισραήλ έφτασαν μέσα στο 2007 τουλάχιστον 5000. Εντωμεταξύ η Αίγυπτος εφαρμόζει τα δικά της μέτρα ελέγχου, επιτρέποντας στη συνοριακή αστυνομία να πυροβολεί τους μετανάστες που προσπαθούν να περάσουν. Από τις αρχές του 2006 τουλάχιστον 16 άνθρωποι έχουν δολοφονηθεί από πυρά της αστυνομίας στην Αίγυπτο, η οποία, υπό τις πιέσεις του Ισραήλ, ενεργοποιεί τεράστιες επιχειρήσεις συλλήψεων και απελάσεων που πλήττουν κυρίως ανθρώπους από την Ερυθραία. Σύμφωνα με τη Διεθνή Αμνηστεία, από τους 1600 συνολικά ερυθραίους κρατούμενους στα στρατόπεδα συγκέντρωσης της Αιγύπτου, μέχρι τις 11 Ιουνίου 2008 είχαν ήδη απελαθεί οι 810. Πρόκειται για τη μεγαλύτερη επιχείρηση απέλασης στην Αίγυπτο τα τελευταία χρόνια και ίσως να σηματοδοτεί μια νέα εποχή καταστολής στο Κάιρο. Όποιος ξεφύγει, προσπαθεί ν’ αρχίσει μια νέα ζωή στο Ισραήλ.

Οδός Χαρ Σιών αριθμός τρία – μία από τις διευθύνσεις της ερυθραϊκής διασποράς στο Τελ Αβίβ. Ένα οίκημα σε τρία επίπεδα, κατειλημμένο από εκατό περίπου πρόσφυγες από το Κέρας της Αφρικής. Στρώματα παντού, στους διαδρόμους και τις κουπαστές. Ο Μπεγιενέ ανοίγει την πόρτα ενός δωματίου τέσσερα επί τέσσερα, όπου κοιμούνται δεκατρία άτομα. Είναι έντεκα το πρωί, η τηλεόραση είναι αναμμένη και πολλοί κοιμούνται ακόμη. Ο Μπεγιενέ είναι από την Ερυθραία και βρίσκεται στο Τελ Αβίβ 25 μέρες τώρα. Ήρθε μέσω Αιγύπτου. Είχε ξεκινήσει από το Σουδάν με τη γυναίκα του, τους σταμάτησαν όμως στο Κετσιότ, το ισραηλινό κέντρο κράτησης στην έρημο του Σινά. Ο Μπεγιενέ είναι ένας μόνον από τους 10.000 περίπου πρόσφυγες που εισήλθαν στο Ισραήλ ζητώντας άσυλο τα τελευταία χρόνια. Όλα ξεκίνησαν το 2006, με 1200 αφίξεις από το Σινά, έξι φορές περισσότερες από τις 200 της προηγούμενης χρονιάς. Το 2007 αφίχθησαν 5500 και 2000 το πρώτο τρίμηνο του 2008. Πρόκειται κυρίως για σουδανούς και ερυθραίους. Έχει συμβεί όμως και κάτι άλλο: Στις 30 Δεκεμβρίου 2005, 4000 αιγύπτιοι αστυνομικοί της αντιτρομοκρατικής υπηρεσίας επιτέθηκαν σε περίπου 3500 σουδανούς πρόσφυγες που είχαν καταλάβει για τρεις μήνες το πάρκο Μουσταφά Μαχμούτ στο Μοχαντεσίν, προάστειο του Καϊρου ζητώντας να μεταφερθούν σε τρίτη χώρα. Το πάρκο βρίσκεται λίγες εκατοντάδες μέτρα από τα γραφεία της Ύπατης Αρμοστείας των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες. Ο απολογισμός της επίθεσης ήταν 26 νεκροί, μεταξύ των οποίων 7 γυναίκες κι ένα παιδί. Η καταστολή στην Αίγυπτο, η έλλειψη δυνατότητας να επιστρέψουν στην πατρίδα τους, είτε δηλαδή στο Νταρφούρ, είτε στο νότιο Σουδάν, καθώς και οι κίνδυνοι του θαλάσσιου ταξιδιού προς την Ιταλία έχουν ανοίξει ένα ρήγμα στο συρματόπλεγμα των συνόρων που χωρίζουν την Αίγυπτο από το Ισραήλ. Μετά τους σουδανούς πρόσφυγες πολυπληθέστερη ομάδα είναι οι ερυθραίοι, πολλοί από τους οποίους έχουν δραπετεύσει από το Σουδάν, όπου στις 2 Ιουνίου η κυβέρνηση διέταξε να κλείσουν τα γραφεία της ερυθραϊκής αντιπολίτευσης.

Ο Μπεγιενέ έμεινε για δύο χρόνια στο Χαρτούμ. Με τη γυναίκα του πλήρωσαν 800 δολλάρια για να ταξιδέψουν στο Ασουάν της Αιγύπτου – σχετικά εύκολη διαδρομή, αν τη συγκρίνει κανείς με τη διαδρομή προς την Κουφρά στη Λιβύη, όπου χρειάζεται να διασχίσεις την έρημο. Από το Ασουάν πήραν το τρένο για το Κάιρο. Στο σταθμό τους περίμενε ο “σύνδεσμός” τους, ο οποίος ήθελε 700 δολλάρια το κεφάλι. Σε λίγες μέρες θα έφταναν στα σύνορα. Ένα μέρος της διαδρομής το πέρασαν πάνω σε φορτηγά, το υπόλοιπο το διένυσαν με τα πόδια, νύχτα, στην έρημο, μέχρι να φτάσουν στα σύνορα όπου οι Αυγύπτιοι οδηγοί τους έκοψαν ένα κομμάτι του συρματοπλέγματος με μαχαίρια και τους είπαν να περιμένουν την περίπολο από την άλλη πλευρά των συνόρων. Μόλις συνελήφθησαν από τους συνοριοφύλακες οδηγήθηκαν στο κέντρο κράτησης στο Κετσιότ. Πρόκειται για παραγκούπολη με 1200 θέσεις στις πύλες της Γάζας που εγκαινιάστηκε τον Ιούλιο του 2007 στο προαύλιο φυλακής και το οποίο οι ισραηλινοί χρησιμοποιούσαν για την κράτηση παλαιστίνιων πολιτικών κρατούμενων. Η γυναίκα του Μπεγιενέ είναι ακόμη εκεί. Αυτός αφέθηκε ελεύθερος με ένα προσωρινό χαρτί “αποφυλάκισης υπό όρους”. Του επιτρέπει να δουλέψει, μόνον όμως μέσα στην πόλη όπου έχει εκδοθεί το χαρτί. Στα μέσα Ιουλίου λήγει η προσωρινή αυτή άδεια. Θα πρέπει να ανανεωθεί, τίποτε όμως δεν είναι σίγουρο. Εντωμεταξύ εκκρεμούν οι αιτήσεις για άσυλο στην Ύπατη Αρμοστεία, η οποία όμως δεν διαθέτει αρκετό προσωπικό για να πραγματοποιήσει όλες τις συνεντεύξεις και επιπλέον πρέπει να επικεντρωθεί στις αιτήσεις για αποφυλάκιση των μεταναστών που κρατούνται στο Κιετσότ, καθώς και στην αναζήτηση συλλογικών ρυθμίσεων διάφορων ζητημάτων, όπως είναι οι μονοετείς άδειες παραμονής για τους 600 σουδανούς από το Νταρφούρ που απελευθερώθηκαν πρόσφατα και οι εξάμηνες άδειες εργασίας που έχουν δοθεί σε 2000 περίπου ερυθραίους. Οι πρόσφυγες που πήραν άσυλο από την Ύπατη Αρμοστεία και την ισραηλινή κυβέρνηση είναι μόλις 86. Στις 19 Μαϊου 2008, η ισραηλινή βουλή ενέκρινε με την πρώτη ακρόαση την ψήφιση των τροποποιήσεων του νόμου περί διείσδυσης στη χώρα, που προβλέπουν άμεση επαναπροώθηση στα σύνορα και 5 χρόνια φυλάκισης για το αδίκημα της παράνομης μετανάστευσης και 7 χρόνια φυλάκισης για τους πολίτες εχθρικών κρατών όπως το Ιράν, το Αφγανιστάν, ο Λίβανος, το Σουδάν, το Ιράκ, το Πακιστάν, η Υεμένη και η Παλαιστίνη. Το σχέδιο νόμου περνά από επιτροπή και θα ψηφιστεί άλλες δύο φορές. Στα έδρανα της βουλής βέβαια τίποτε δεν έχει ακουστεί για σχέδια νόμου περί ασύλου. Οι λόγοι είναι πολλοί: Υπάρχει το πολιτικό ζήτημα των παλαιστινίων προσφύγων, το ευρύτερο πολιτικό ζήτημα των προσφύγων από εχθρικές χώρες, η πιθανή έλευση μέρους των δύο εκατομμυρίων ιρακινών που μένουν στη Συρία και την Ιορδανία, καθώς και το ιδεολογικό ζήτημα του εβραϊκού κράτους. Το Τελ Αβίβ ανακοινώνει ρητά ότι: “Δεν είμαστε κράτος μεταναστευτικό, είμαστε κράτος εβραϊκό”. Ευπρόσδεκτοι είναι μόνον 180.000 αλλοδαποί εργαζόμενοι: νεπαλέζοι, κινέζοι, ταϊλανδοί, ινδοί, φιλιππινέζοι, στους οποίους όμως παρέχεται μόνον προσωρινή άδεια παραμονής, ενώ στερούνται το δικαίωμα της “οικογενειακής επανένωνσης” (δηλ. τη δυνατότητα να έρθει μέλος της οικογένειάς τους στη χώρα).

Η κατάσταση για τους ερυθραίους δεν φαίνεται να βελτιώνεται στη Λιβύη. Σύμφωνα με το πρακτορείο Habeshia, στη Μισρατά 700 άντρες, 60 γυναίκες και 30 παιδιά, όλοι από την Ερυθραία, κρατούνται εδώ και πάνω από δύο χρόνια. Άλλοι 133 ερυθραίοι θα κρατηθούν στην Iτζντάμπιγια μετά τη σύλληψή τους στη θάλασσα στις 27 Ιουνίου, την ώρα που ο Μπερλουσκόνι πετούσε για την Τρίπολη για συνάντηση-αστραπή με τον Καντάφι. Στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, ο Μπερλουσκόνι δεσμεύτηκε να χρηματοδοτήσει μέρος του συστήματος ραντάρ για τον έλεγχο των συνόρων στα νότια της Λιβύης, με αντάλλαγμα να αρχίσουν (χωρίς περιορισμούς) οι κοινές περιπολίες της συμφωνίας της 29ης Δεκεμβρίου 2007. Τα πλοία είναι έτοιμα, είπε ο υπουργός εσωτερικών Μαρόνι. Ποιοι θα είναι όμως οι όροι της αποστολής; Και ποιοι είναι σήμερα οι δεσμευτικοί όροι των περιπολιών της Frontex στα στενά της Σικελίας, η επιχείρηση ΝΑΥΤΙΛΟΣ ΙΙΙ; Η Frontex αποσιωπά πλήρως τα στοιχεία της υπόθεσης. Απαντώντας σε επερώτηση στη βουλή, ο μαλτέζος υπουργός Lawrence Gonzi ανακήρυξε “άκρως εμπιστευτικούς” τους όρους της αποστολής στην οποία θα συμμετέχουν η Ιταλία, η Μάλτα, η Γαλλία, η Γερμανία, η Ισπανία και η Ελλάδα. Ένας γερμανός δημοσιογράφος όμως κατάφερε να σπάσει τη σιωπή. Τον λένε Roman Herzog και στο τελευταίο του ντοκυμαντέρ, με τίτλο Πόλεμος στο Αιγαίο, η ιταλική αστυνομία πάταξης οικονομικού εγκλήματος παραδέχεται ότι κάποιες ναυτικές μονάδες της Frontex αφαιρούν τις προμήθειες και τα καύσιμα από λέμβους όπου επιβαίνουν μετανάστες για να τους αναγκάσουν να γυρίσουν πίσω στα λιμάνια απ’ όπου αναχώρησαν, πρακτική που δεν διαψεύδει στη συνέντευξή του στο ίδιο ντοκυμαντέρ, ούτε ο διευθυντής της Frontex Ilkka Laitinen.

Η Λιβύη έχει επαναπατρίσει με δικά της έξοδα 30.940 μετανάστες και διεκδικεί 1 δις ευρώ ως οικονομική βοήθεια. Το 2006 είχε απελάσει 64.430 μετανάστες αντί 4 εκατομμυρίων ευρώ. Εντωμεταξύ οι αφίξεις στις ιταλικές ακτές έχουν παραπάνω από τριπλασιαστεί κατά τους πρώτους πέντε μήνες του 2008, φτάνοντας τις 7077 έναντι 2087 της αντίστοιχης περιόδου το 2007. Όλο και περισσότερες γυναίκες (11% έναντι 8% του συνόλου της προηγούμενης χρονιάς), όλο και περισσότεροι πρόσφυγες από το Κέρας της Αφρικής (30% επί του συνόλου), κυρίως από το Σουδάν και τη Σομαλία. Όλο και περισσότερα σκάφη από την Αίγυπτο, αντί για τη Λιβύη, προς αποφυγήν των περιπολιών. Και οι τραγωδίες πολλαπλασιάζονται. Στους πρώτους έξι μήνες οι νεκροί στα στενά της Σικελίας είναι τουλάχιστον 311, εκ των οποίων οι 173 μόνο μέσα στον Ιούνιο. Το 2007, όλη τη χρονιά οι καταγεγραμμένοι νεκροί ήταν 556. Η τελευταία σφαγή, στις 7 Ιουνίου, στοίχισε τη ζωή σε 140 ανθρώπους. Ο Ουαλί Αμπντέλ Μοταγκαλί είναι ο μοναδικός επιζών. Σε συνέντευξή του στην καθημερινή εφημερίδα της Αιγύπτου αλ Αχράμ είπε: “Γνώρισα έναν άνθρωπο στην αγορά της αλ Τζουμούα στην Τρίπολη που μου είπε ότι θα με πάει στην Ιταλία με 1000 δολλάρια. Στις 5 Ιουνίου μας μετέφεραν κάπου δυτικά της Τρίπολης όπου μείναμε δυο νύχτες, ύστερα επιβιβαστήκαμε σε μια βάρκα που δεν χωρούσε πάνω από 40 άτομα. Μετά από μια ώρα πλεύσης στ’ ανοιχτά χάλασε η μηχανή. Μάταια προσπαθήσαμε να την επισκευάσουμε. Σε λίγο η βάρκα άρχισε να μπάζει νερά. Κάποιοι άρχισαν να πανικοβάλλονται γιατί δεν ήξεραν κολύμπι, η βάρκα ανατράπηκε μέσα στην ταραχή που προκλήθηκε και πολλοί πνίγηκαν”. Στα άλλα τραγικά ναυάγια δεν υπάρχουν επιζώντες να διηγηθούν τι συνέβη. Μόνο τα πτώματα ανασύρονται από το νερό ή ξεβράζονται στις παραλίες της Μάλτας και της Σικελίας.

Στην απέναντι όχθη της Μεσογείου, είναι η σειρά της Ισπανίας να μιλήσει για τον εαυτό της στην τελευταία αναφορά της Διεθνούς Αμνηστείας για την κατάσταση των μεταναστών στη Μαυριτανία, μία από τις κύριες χώρες διέλευσης προς τα Κανάρια. Από το 2006, χιλιάδες άνθρωποι κρατούνται στο στρατόπεδο συγκέντρωσης στο Νουαντίμπου που κατασκευάστηκε με ισπανική χρημαοδότηση στα σύνορα με τη Σενεγάλη και το Μάλι. Η αναφορά της Διεθνούς Αμνηστείας αποκαλύπτει τις συμφωνίες μεταξύ Μαυριτανίας και Ισπανίας για τις “επαναπροωθήσεις” στη θάλασσα 5000 ατόμων που διενήργησαν οι περιπολίες της Frontex στον Ατλαντικό. Φέρνει στο φως και μία έρευνα για την τύχη 369 επιβατών του πλοίου Marine I, που συνελήφθησαν στη θάλασσα στις 30 Ιανουαρίου και για μήνες κρατήθηκαν σε άθλιες συνθήκες, μέχρι οι περισσότεροι να “επαναπατριστούν” στην Ινδία, το Πακιστάν, τη Σρι Λάκα, τη Νέα Γουινέα. Λίγο πιο βόρεια, στο Μαρόκκο, συνελήφθησαν μετανάστες χωρίς χαρτιά, που προσπαθούσαν πάση θυσία να φτάσουν στη Θέουτα και τη Μελίγια, κολυμπώντας και κατόπιν προσπαθώντας να παραβιάσουν φυλαγμένα σημεία στα σύνορα. Κάποιοι κατάφεραν να φτάσουν στη Μελίγια στις 22 Ιουνίου. Το συμβάν έχει ως εξής: 70 μετανάστες από την υποσαχάρια Αφρική προσπάθησαν με τη βία να περάσουν από το μπλόκο του Μπενί Ενζάρ στα σύνορα μεταξύ Ναντόρ και Μελίγια. Πενήντα απ’ αυτούς συνελήφθησαν και θα απελαθούν. Τα ίχνη των υπολοίπων έχουν χαθεί …

Σύντομα θα απελαθούν στην Αλγερία και από κει στο Μάλι. Αυτό συνέβη και σε έναν από τους επιζώντες του ναυαγίου στη Hoceima στις 28 του προηγούμενου Απριλίου, που συνελήφθη και κατόπιν εγκαταλείφθηκε στην έρημο της Τινζαουατίν. Αυτό συνέβη και στους υπόλοιπους 12.200 αφρικανούς μετανάστες που συνελήφθησαν και απελάθηκαν το 2007 στην περιοχή Ταμανρασέτ στη νοτιοανατολική Αλγερία. Η χώρα που βιώνει και η ίδια το δράμα της μετανάστευσης πρόσφατα υιοθέτησε έναν νέο νόμο που προβλέπει τη δημιουργία κέντρων κράτησης για τους μετανάστες που ως τώρα κρατούνται σε φυλακές, ερειπωμένα κτίσματα ή αστυνομικά τμήματα. Η Fortress Europe παρουσιάzει για πρώτη φορά φωτορεπορτάζ (έργο του Bahri Hamza), για τις συλλήψεις και τις απελάσεις στην έρημο της Αλγερίας. Δεν γνωρίζουμε αν τα νέα κέντρα κράτησης θα αναχαιτίσουν τη ροή των μεταναστών. Ταυτόχρονα μια αναφορά που δημοσίευσε η Διεθνής Οργάνωση για τη Μετανάστευση παρουσιάζει τις βασικές θέσεις της πολιτικής ενάντια στην μετανάστευση από την Αφρική και δηλώνει ότι, σύμφωνα με τα στοιχεία, δεν τίθεται ζήτημα εισβολής από την υποσαχάρια Αφρική και ότι η πλειοψηφία των μεταναστών χωρίς χαρτιά φτάνουν με τουριστικές βίζες και όχι πάνω στα καρυδότσουφλα των δουλεμπόρων.

Translated by Lia Yoka