 |  |  |  |  |  |  |  |  |
Έντεκα χρόνια μετά. Τα θύματα που καταγράφηκαν το Μάρτιο του 2008 από τη «Fortress Europe» είναι 26, το ίδιο όμως χρονικό διάστημα υπάρχει άγνωστος αριθμών αγνοούμενων σε τουλάχιστον έξι ναυάγια-φαντάσματα, ναυάγια από τα οποία δεν έχει διασωθεί κανείς -έχουν βρεθεί μόνο νεκρά κορμιά: τέσσερις μετανάστες εντοπίστηκαν νεκροί έξω από τα Κανάρια, άλλοι δύο νεκροί και τρεις αγνούμενοι έξω από την Αλγερία, άλλοι έξι στις τουρκικές ακτές. Στις 5 Μάρτη πλοιάριο με 59 αφρικανούς μετανάστες έφτασε στο λιμάνι Los Cristianos, στα Κανάρια. Οι δύο όμως είχαν πεθάνει κατά τη διάρκεια του ταξιδιού... Οι αφίξεις στα Κανάρια αυξάνονται, 1.702 άνθρωποι στο πρώτο τρίμηνο του 2008 σε σύγκριση με τους 1.425 στο αντίστοιχο του 2007. Το ίδιο συμβαίνει και στη Λαμπεντούσα, όπου η προεκλογική φλυαρία έκρυψε τους 3.000 μετανάστες που αποβιβάστηκαν τις πρώτες τρεις βδομάδες του Μάρτη. Στην Αίγυπτο, τα σύνορα με το Ισραήλ βάφονται με αίμα στη χερσόνησο του Σινά. Με τα τρία θύματα μέσα στον Μάρτιο, οι νεκροί από την αρχή της χρονιάς φτάνουν τους δέκα. Άνθρωποι από την Ερυθραία, την Ακτή του Ελεφαντοστού, το Σουδάν. Η πίεση από το Τελ-Αβίβ αυξάνει και ο Ολμέρτ αποκάλεσε το κύμα των αφρικανών προσφύγων «τσουνάμι» που μπορεί να αυξηθεί ακόμα περισσότερο, απαιτώντας την άμεση απώθηση όσων «διεισδύουν», χωρίς να πει λέξη για το αίμα στα σύνορα. Στα ονόματα των θυμάτων προστίθενται και αυτά των Rachid Abdelsalam και Ahmad Mahmud El Sabah, που πέθαναν στο κέντρο κράτησης στο Ρότερνταμ, λόγω έλειψης ιατρικής φροντίδας. Άγνωστα όμως θα μείνουν τα ονόματα 128 τουλάχιστον Σομαλών μεταναστών που έχασαν τη ζωή τους στα ανοιχτά της Υεμένης. Ο αριθμός των θυμάτων στην έξοδο από τη Σομαλία αυξάνει χρόνο με το χρόνο. Πάρα πολλοί για να τραβήξουν την προσοχή μιας δημοσιογραφίας που πάσχει από την αδράνεια της συνήθειας.
Οι Harragas (στα αραβικά οι χωρίς χαρτιά μετανάστες από τη βόρεια Αφρική). Ο Kamal είναι 39 χρονών κι έχει γεννηθεί στο Sidi Salem στην Annaba. Έχει οχτώ τατουάζ. Οχτώ μπλε κουκίδες στον ροζιασμένο (όπως και τα υπόλοιπα δάχτυλά του) δείκτη, μια για κάθε χρόνο στους αλεξιπτωτιστές του αλγερινού στρατού. Τον συναντάμε στην είσοδο του μουσείου της Αγίας Ευλαλίας στο Κάλιαρι, λίγα μέτρα από το τζαμί όπου κάθε Παρασκευή ένα τσούρμο άνθρωποι προσεύχονται προς τη Μέκκα. Το ίδιο τζαμί που εδώ κι ένα χρόνο βοηθάει τους μετανάστες που αποβιβάζονται στη Σαρδηνία. Φιλοξενία κι ένα ζεστό πιάτο, πριν συνεχίσουν το δρόμο τους για τη Νάπολη, τη Ρώμη, τη Μασσαλία. Ο Kamal πριν από ένα χρόνο βρισκόταν στην Τυνησία. Εκεί έζησε για πέντε χρόνια. Δούλευε ως ξυλουργός. Στις αρχές του 2007 διάβασε στις εφημερίδες ότι για πρώτη φορά έφτασαν στην Ευρώπη μετανάστες που είχαν ξεκινήσει από την Annaba, το Sidi Salem, το Oued Bukrat, το El Bettah, πλέοντας ως τη Σαρδηνία, γιατί σε αυτή τη διαδρομή υπήρχαν λιγότερες περιπολίες. Αποφάσισε να επιστρέψει στην Αλγερία. Όχι όμως για να μείνει. Στο Sidi Salem τους ήξερε όλους. Σύντομα βρήκε αυτό που έψαχνε. Θα του κόστιζε 10.000 δηνάρια, χίλια ευρώ. Άλλα δεν ήθελε να ταξιδέψει μόνος. Τηλεφώνησε σε ένα φίλο και τα κανονίσανε μαζί. Δεκαπέντε μέρες αργότερα, τέσσερις βάρκες, με 8-9 άτομα η καθεμιά, ξεκίνησαν από μια έρημη παραλία του Sidi Salem. Όμως ο καιρός ήταν κακός και μετά από μερικές ώρες οι ψαράδες αποφάσισαν να γυρίσουν πίσω για να σωθούν. Τρεις μήνες αργότερα προσπάθησαν ξανά. Εισιτήριο, το ίδιο. Ημερομηνία, 28 Αυγούστου. Ο Kamal θυμάται την αγριεμένη θάλασσα, τη ναυτία. Θυμάται την αγωνία ωρών μέσα στη νύχτα με σβησμένη τη μηχανή, γιατί στον ορίζοντα έκαναν παρέλαση τα φώτα των πλοίων της ακτοφυλακής κι έπρεπε να κρύβονται. Μεσολαβούν κάποιες στιγμής σιωπής κι ύστερα μας δείχνει τα κορμιά που ξεβράστηκαν από τα κύματα, Μια δεκαριά. Αλγερινοί, σαν κι αυτόν. Πνίγηκαν στην ίδια διαδρομή που αυτόν τον έβγαλε στην Carbonia. Τώρα δουλεύει σε ένα ξυλουργείο. Παίρνει 300 ευρώ το μήνα. Δεν μπορεί να ζητήσει περισσότερα, δεν έχει χαρτιά. Και όμως, δεν είναι άσχημα. Στην Αλγερία δεν θα έβγαζε πάνω από 100 ευρώ το μήνα. Προς το παρόν, το ενοίκιο είναι πολυτέλεια. Ζει σε ένα εγκαταλελειμμένο σπίτι. Τα χρήματα τα μαζεύει για να παντρευτεί. Ένας γάμος στοιχίζει 5.000 ευρώ. Ο πατέρας του; Τα ήξερε όλα. Όταν του είπε ότι φεύγοντας θα έκαιγε τις γέφυρες, δεν άλλαξε τίποτα. Οι λέξεις είναι μάταιες κόντρα στην λύσσα των «Harragas».Φυγή ή θάνατος. Η οργή ξεχειλίζει στα λόγια των αλγερινών ράπερ που τραγουδούν τα όνειρα των Harragas. «Βλέπω αυτή τη χώρα σαν φυλακή, σαν τάφο. Δεν υπάρχει τίποτα, καμμία τύχη, μόνο μίσος». Και έτσι οι φτωχοί φεύγουν, αλλά και πτυχιούχοι και δημόσιοι υπάλληλοι. Γιατί «η ελπίδα είναι μακρυά, πέρα από τη θάλασσα». Ειδικά όταν βλέπουν τους φίλους τους να γυρνάνε από την Ευρώπη. «Δεν είχαν τίποτα και τώρα έχουν. Κι εσύ μένεις εδώ, σε κατάθλιψη και χωρίς να μπορείς να κάνεις τίποτα. Και μετά σου λέν για τη ζωή τους... και πέφτεις σε μεγαλύτερη κατάθλιψη». Το ταξίδι είναι επικίνδυνο, οι εφημερίδες μιλάνε για τους φυλακισμένους στη Λιβύη και την Τυνησία, τα θύματα από την αρχή της χρονιάς είναι 13, αλλά η ανάγκη γεννάει κουράγιο: «Το σπίτι μου είναι μακρυά, η βάρκα μου είναι μικρή. Μια προσευχή για μένα, μόνος στη μέση της θάλασσας, χαμένος και ξένος, φοβισμένος και παγωμένος». Οι Harragas μιλάνε στο ντοκυμαντέρ “Gli harragas di Annaba” αλλά και σε τραγούδια όπως το "Ya Lebhar" του Lofti Double Kanon και το «Partir Loin» των Reda Talieni. Στη Σενεγάλη, η μουσική μιλάει για μια γενιά καταδικασμένη σε θάνατο στη θάλασσα, Το τραγούδι είναι των Awadi και Kirikou κι ονομάζεται Sunugaal: «Όλα τα ωραία λόγια, όλες οι ωραίες υποσχέσεις... Τι έγινε με τις δουλειές που μας υποσχεθήκατε; Δεν υποσχεθήκατε να μας βγάλετε απ' την εξαθλίωση; Αλλά κάθε μέρα είναι και χειρότερα… και το μόνο που κινείται είναι οι βάρκες μας που παίρνουν τα παιδιά μας στον θάνατο».
H Guardia Civil υπόδικη. Προσπάθησαν να φτάσουν στη Ceuta κολυμπώντας. Ένας τους πνίγηκε. Ήταν 26 Σεπτέμβρη του 2007. 'Εξι μήνες αργότερα, άρχισε να αποκαλύπτεται η αλήθεια. Εκείνη τη νύχτα, ένα σκάφος της λιμενικής χωροφυλακής εντόπισε τρεις άντρες και μια γυναίκα που κολυμπούσαν προς τη Ceuta. Οι τρεις χωροφύλακες τους ανέβασαν στο σκάφος και τους οδήγησαν προς τις ακτές του Μαρόκου. Εκεί τους πέταξαν στη θάλασσα, σκίζοντας τα σωσίβιά τους με μαχαίρι, για να εξασφαλίσουν ότι δεν θα ξαναεπιχειρήσουν να περάσουν στην Ισπανία. Ο γεννημένος το 1979 Laucling Sonko από τη Σενεγάλη δεν ήξερε να κολυμπάει. Και πνίγηκε μπροστά στα μάτια τους. Σήμερα είναι θαμένος στο νεκροταφείο της Santa Catalina, στη Ceuta. Η αδερφή και ο γαμπρός του τον περίμεναν στην Αλμερία. Σήμερα ζητάνε δικαιοσύνη. Η Ισπανική Επιτροπή Βοήθειας στους Πρόσφυγες έχει καταγγείλει το γεγονός και έχει ξεκινήσει έρευνα από την εισαγγελία της Ceuta. Οι τρεις αστυνομικοί αντιμετωπίζουν την πθανότητα να διωχθούν για ανθρωποκτονία. Σύμφωνα με τις μαρτυρίες, το θύμα «ζητούσε βοήθεια λέγοντας πως δεν ξέρει να κολυμπά», όμως οι αστυνομικοί δεν έδωσαν σημασία και μάλιστα τον περιγελούσαν. Όταν κατάλαβαν ότι κάτι δεν πήγαινε καλά, ήταν πια αργά. Ένας τους πήδηξε στη θάλασσα για να τον σώσει, όμως είχε ήδη πνιγεί.
Robert Dziekanski. Ένα όνομα που δεν πρέπει να ξεχαστεί. Ήταν 14 Οκτώβρη του 2007, όταν ο 40χρονος Πολωνός πέθανε στο αεροδρόμιο του Βανκούβερ ως συνέπεια πυροβολισμού του από την αστυνομία με ηλεκτροβόλο taser. Το βίντεο είχε τότε κάνει το γύρο του κόσμου. Για κάποιες ημέρες γινόταν συζήτηση για τους κινδύνους της χρήσης των taser, δηλαδή των ηλεκτροβόλων όπλων της βορειαμερικάνικης αστυνομίας που μπορούν να πλήξουν τον στόχο τους με εκκένωση 50.000 volt από απόσταση δέκα μέτρων. Ένα όπλο το οποίο, σύμφωνα με τη Διεθνή Αμνηστία από το 2001 μέχρι σήμερα έχει προκαλέσει το θάνατο 280 ανθρώπων στις ΗΠΑ και άλλων 16 στον Καναδά. Στοιχεία τα οποία το κοινοβούλιο της Ελβετίας δεν φαίνεται να λαμβάνει υπ' όψη, καθώς στις 18 Μαρτίου 2008 αποφάσισε τη χρήση taser κατά τις διαδικασίες απελάσεων. Η ισπανική κυβέρνηση από την άλλη προτιμά να χρησιμοποιεί ζουρλομανδύες. Όλα αυτά συμβαίνουν τη στιγμή που τα κέντρα κράτησης και η κακομεταχείριση των μεταναστών έχουν καταστεί δεδομένα. Οι δύο πρόσφατοι θάνατοι σε ολλανδικά κέντρα κράτησης αποτελούν απλά ένα από τα τελευταία επεισόδια στο μακρύ κατάλογο της ντροπής, τμήμα του οποίου καταγράφεται σε μια πρόσφατη αναφορά της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την Πρόληψη των Βασανιστηρίων και της Κακομεταχείρισης, η οποία καταγγέλει και τα κέντρα προσωρινής κράτησης στην Ιταλία ως «συνωστισμένα κλουβιά και στάβλους» «χωρίς υγιεινή», με «ελλιπή ιατρική και νομική υποστήριξη». Μια καταγγελία που προστίθεται σε αυτές των Γιατρών Χωρίς Σϋνορα, της Διεθνούς Αμνηστίας, της Επιτροπής γα την Καταπολέμηση των Βασανιστηρίων. Το πιθανότερο είναι ότι όπως και οι προηγούμενες, θα περάσει απαρατήρητη. Έτσι κι αλλιώς, τι να πει η Ευρωπαϊκή Ένωση για τα δικαιώματα των χωρίς χαρτιά, τη στιγμή που ετοιμάζεται να ψηφίσει σε ένα μήνα αυτό που θα περάσει στην ιστορία ως η ντιρεκτίβα του αίσχους. Μέσα στο Μάιο του 2008 το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο θα κληθεί να ψηφίσει μια οδηγία που θα εναρμονίσει τις διαδικασίες κράτησης και απέλασης σε όλα τα κράτη-μέλη. Μια οδηγία που προβλέπει 18 μήνες κράτησης για τους παράνομους μετανάστες και απαγόρευση επανεισόδου για άλλα πέντε έτη. Το ευρωκοινοβούλιο έχει μια ιστορική ευκαιρία να μπλοκάρει αυτή την οδηγία. Ως ελάχιστο μέσο πίεσης, υπογράψτε ενάντια στη ντιρεκτίβα του αίσχους.
Μεταξύ σφύρας και άκμονος. Στη Γερμανία, τη Σουηδία και την Κύπρο, το 80% των Ιρακινών που αιτήθηκαν άσυλο είχαν θετική απάντηση. Στην Ελλάδα το ποσοστό είναι 0%. Δεν πρόκειται για λάθος στην πληκτρολόγηση. Είναι μηδέν. ΜΗΔΕΝ. Τα στοιχεία προέρχονται από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες (ECRE) το οποίο ζήτησε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να μπλοκάρει την επαναπροώθηση προσφύγων στην Ελλάδα, αναστέλλοντας το Σύμφωνο του Δουβλίνου. Η Νορβηγία και η Σουηδία το έχουν ήδη πράξει. Η Γερμανία απαγόρευσε την επαναπροώθηση ανηλίκων. «Η Ελλάδα δεν είναι ασφαλής χώρα για τους πρόσφυγες», δήλωσε ο γενικός γραμματέας του ECRE, Bjarte Vandik. Ενάντια στην Ελλάδα επικρέμονται οι βαριές καταγγελίες της ProAsyl, της Διεθνούς Αμνηστίας, ακόμα και της επιτροπής Libe της Ευρωπαικής Ένωσης. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αναγκάστηκε να κινηθεί δικαστικά εναντίον της Ελλάδας για παράβαση της κοινοτικής νομοθεσίας σε θέματα παροχής ασύλου. Στην Ελλάδα η χωρίς άδεια μετακίνηση από τον τόπο διαμονής δικαιολογεί απόρριψη της αίτησης ασύλου. Έτσι, πολλοί πρόσφυγες δεν κάνουν αίτηση, με ρίσκο απέλασης στην Τουρκία. Η Ευρωπαϊκή Ένωση κατηγορεί την Τουρκία για ελλιπή φύλαξη των συνόρων της, ενώ η Helsinki Citizens’ Assembly την καταγγέλει για βιαιότητες και κακομεταχείριση στα κέντρα κράτησης.
Ανεπιθύμητοι. «Οι συνθήκες ήταν άθλιες, κάποιος άρχισε, από απόγνωση, να χτυπάει το κεφάλι του στον τοίχο... οι αστυνομικοί του επιτέθηκαν και άρχισαν να τον χτυπάν μπροστά σε όλους μας μέχρι που έχασε τις αισθήσεις του. Διάφοροι χωροφύλακες τον χτυπούσαν με ρόπαλα και τον κλωτσούσαν. Έπειτα τον πήγαν σε ένα μπάνιο και τον καθάρισαν.» Αποσπάσματα από μια από τις 40 μαρτυρίες που περιέχονται στην έκθεση «Ανεπιθύμητοι. Οι συνθήκες των προσφύγων στα κέντρα κράτησης στην Τουρκία». Μια κατάσταση γνωστή και συγχρόνως αποσιωπημένη εδώ και χρόνια. Η Τουρκία δεν είναι ασφαλής χώρα για πρόσφυγες, πόσο μάλλον όταν είναι κούρδοι. Στις 18 Μαρτίου ένας κούρδος από την Τουρκία απελάθηκε από το κέντρο κράτησης της Ρώμης όπου κρατούνταν. Μόλις έφτασε στην Τουρκία, όπως πληροφορεί η οργάνωση NoBorder, ο πρόσφυγας συνελήφθη. Τρεις μέρες αργότερα, οι κουρδικές διαδηλώσεις για το Newroz (κουρδικά πρωτοχρονιά) πνίγηκαν στο αίμα από τις τουρκικές αρχές.Σύμφωνα με το Al Jazeera, δύο άνθρωποι σκοτώθηκαν και δεκάδες τραυματίστηκαν και συνελήφθησαν. Δεν έχει σημασία. Η Ευρωπαϊκή Ένωση έδωσε στην Τουρκία 53,4 εκατομμύρια ευρώ για τον έλεγχο της μετανάστευσης. Στο ίδιο πλαίσιο, αναμένεται η ανάληψη του ελέγχου των τουρκικών κέντρων κράτησης από ΜΚΟ, όπως ήδη έχει αρχίσει να συμβαίνει στη Λιβύη.Φύλλο Συκής. Στις 12 Μαρτίου, στην Τρίπολη της Λιβύης ξεκίνησε η λειτουργία ενός κέντρου υποστήριξης μεταναστών που βρίσκονται στη Λιβύη ως σταθμό του ταξιδιού τους προς την Ευρώπη. Το κέντρο «αναλαμβάνει να ενημερώσει τους μετανάστες για τους κινδύνους του ταξιδού τους», όπως δήλωσε ο Laurence Hart, υπεύθυνος του Διεθνούς Οργανισμού για τη Μετανάστευση (ΟΙΜ) στη Λιβύη, που αναλαμβάνει τις περιπτώσεις εθελοντικού επαναπατρισμού από τη μια, αλλά επιπλέον συνεργάζεται σε ζητήματα «έρευνας, εκπαίδευσης της αστυνομίας και φύλαξης των συνόρων». Δύο βδομάδες νωρίτερα, στις 29 Φλεβάρη 2008, το Ιταλικό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες (Cir) υπέγραψε μια συμφωνία με τη λιβυκή «Διεθνή Οργάνωση για την Ειρήνη, τη Φροντίδα και την Ανακούφιση» η οποία τον περασμένο Δεκέμβρη είχε υποδεχθεί στη Misratah μια αποστολή του Cir. Στόχος της συνάντησης ήταν «η βελτίωση των συνθηκών των προσφύγων στη Λιβύη». Όμως η υπόθεση είναι πιο σύνθετη. Από τη μια, αποτελεί μια ευκαιρία για τους πρόσφυγες, όπως συνέβη σε 40 πρόσφυγες από την Ερυθραία που κρατούνταν στο Misratah. Από την άλλη, υπάρχει η απειλή της κανονικοποίησης των παραβιάσεων. Γιατί στο Misratah κρτούνται εδώ και δύο χρόνια άλλοι 600 πρόσφυγες από την Ερυθραία. Γιατί τον περασμένο Φλεβάρη 200 πρόσφυγες από την Ερυθραία απελάθηκαν από το Kufrah. Γιατί στη Λιβύη κάθε χρόνο συλλαμβάνονται και απελαύνονται 60.000 άνθρωποι, μέσα σε συνθήκες αδιαφορίας από την κοινωνία, τον Τύπο και τους πολιτικούς. Μια αδιαφορία η οποία καθιστά συνένοχη την Ευρώπη που υποστηρίζει, χρηματοδοτώντας τες, απάνθρωπες συνθήκες και βασανιστήρια ως μέσα του πολέμου της ενάντια στη μετανάστευση.
Translated by Nikos Nikolaidis